Το Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Η Ελπίς» ήταν το πρώτο νοσοκομείο που ιδρύθηκε στο σύγχρονο ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωσή μας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία
Το 1835, επί Δημαρχίας Ανάργυρου Πετράκη, με σχέδια του αρχιτέκτονα E. Stauffert και με μεγάλους δωρητές τον βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκο Α’, πατέρα του βασιλιά Όθωνα, τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, τον Βαρόνο Κωνσταντίνο Μπέλλιο, την Ραλλού Μουρούζη, την Δούκισσα της Πλακεντίας και άλλους επώνυμους Αθηναίους της εποχής εκείνης, κτίστηκε το νοσοκομείο και αρχικά του δόθηκε η ονομασία «Πολιτικό Νοσοκομείο των Αθηνών».
Πιο συγκεκριμένα, την ίδρυση του νοσοκομείου εισηγήθηκε στον βασιλιά Όθωνα, ο Υπουργός εσωτερικών Ιωάννης Κωλέττης τον Φεβρουάριο του 1835.
Επειδή τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς οι κάτοικοι των Αθηνών αποδεκατίστηκαν από επιδημία χολέρας, εκτιμήθηκε ότι θα πρέπει να λειτουργήσει άμεσα οργανωμένο νοσοκομείο γιατί μέχρι τότε η νοσηλεία πολιτών και στρατιωτικών εξυπηρετείτο σε εγκαταλειμμένες οικίες, εκκλησίες και τζαμιά της πόλης.
Η ανέγερση του νέου νοσοκομείου στην οδό Ακαδημίας, όπου σήμερα είναι το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, υποστηρίχθηκε για να γειτνιάζει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών αφού θα εκτελούσε και χρέη Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου για την εκπαίδευση των νέων γιατρών.
Είναι γνωστό ότι το Πανεπιστήμιο συνδέεται άμεσα και στενά με το Δημοτικό Νοσοκομείο αφού εκεί εργάστηκαν μεγάλα ονόματα φημισμένων ιατρών της εποχής εκείνης και εκπαίδευσαν ένα μεγάλο αριθμό γιατρών μέχρι και το 1930.
Στο Δημοτικό Νοσοκομείο ξεκίνησαν την ιατρική τους σταδιοδρομία ο Θεόδωρος Αρεταίος, ο Σπυρίδων Μαγγίνας, ο Νικόλαος Μακκάς, ο Μαρίνος Γερουλάνος καθώς και ο Κωνσταντίνος Αλεβιζάτος.
Η χρηματοδότηση του νοσοκομείου αυτού αποτελούσε υποχρέωση του Δήμου, ενώ η Πολιτεία συνέβαλε με αναγκαίες νομοθετικές ρυθμίσεις για φορολογία με ανεύρεση πόρων για τη λειτουργία του.
Στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου αναλαμβάνει χρέη Στρατιωτικού Νοσοκομείου με αριθμό 430 και το 1922 ως Δημοτικό πλέον Νοσοκομείο προσφέρει τις υπηρεσίες του στους πρόσφυγες.
Το 1971 Το Δημοτικό Νοσοκομείο ¨Η Ελπίς” εγκαθίσταται εξολοκλήρου στο συγκρότημα των Αμπελοκήπων, απελευθερώνοντας το κτίριο της οδού Ακαδημίας.
Το 1986 τέλος εντάσσεται στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, με όλο τον εξοπλισμό του και στελεχιακό του δυναμικό που είναι εγκατεστημένο στα 4 νεοκλασικά κτίρια που σχεδιαστήκαν στις αρχές του προηγούμενου αιώνα.
Οι κτιριακές εγκαταστάσεις του νοσοκομείου με τα αξιόλογα αρχιτεκτονικά του στοιχεία ανήκουν στην αρχιτεκτονική κληρονομιά της Αθήνας και αναδεικνύονται από τους αρκετούς ελεύθερους χώρους του καθώς και από τις δενδροστοιχίες στον προαύλιο χώρο.
Τα ιστορικά αρχεία του νοσοκομείου που σήμερα φυλάσσονται αναξιοποίητα μπορεί να μας δώσουν πληροφορίες τόσο για την περίθαλψη των αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 αλλά και για τα διαχρονικά προβλήματα υγείας των πολιτών της Αθήνας τους 2 τελευταίους αιώνες.
Μπορούν να αντληθούν επίσης στοιχεία για την ιστορική εξέλιξη των νοσηλευτικών και ιατρικών παροχών, των ποικίλων προβλημάτων υγείας του πληθυσμού, πληροφορίες για τους τραυματίες των Βαλκανικών και Παγκοσμίων Πολέμων, την διαχείριση της προηγούμενης πανδημίας της γρίπης το 1918, για τα προβλήματα υγείας των προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή αλλά και για την επιβάρυνση της υγείας των πολιτών στην περίοδο του μεγάλου λιμού της Γερμανικής Κατοχής.
Τα κτίρια του νοσοκομείου μαζί με τα προσφυγικά που βρίσκονται δίπλα του, έγιναν μάρτυρες των ταραχών των Δεκεμβριανών και του Εμφυλίου Πολέμου και στέκονται φρουροί της υγείας των πολιτών της Αθήνας μέχρι σήμερα παρέχοντας ιατρικές υπηρεσίες ιδιαίτερα υψηλών απαιτήσεων και προδιαγραφών.
Δεν χωράει καμιά αμφιβολία, ότι στην εποχή της τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης, το Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Η Ελπίς» μπορεί να αξιοποιήσει την προστιθέμενη αξία του ιστορικού πλούτου που διαθέτει ώστε να υποστηριχθεί για να αναπτύξει ψηφιακά ένα πρότυπο κέντρο ιστορικής μνήμης, κέντρο ενημέρωσης και γνώσης αλλά και να αποτελέσει μια πρότυπη καινοτόμο εκπαιδευτική μονάδα, εφαρμόζοντας και αξιοποιώντας όλες τις σύγχρονες ψηφιακές δυνατότητες.
*Παναγιώτης Χαλβατσιώτης – Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας ΕΚΠΑ , Πρόεδρος Δ.Σ. Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών “Η Ελπίς”
