Π. Χαλβατσιώτης: Η παχυσαρκία και ο διαβήτης ήταν αιτίες θανάτου από κορονοϊό ακόμα και σε νεότερες ηλικίες.

Ο κορωνοϊός δεν συνδέεται με τον ιό του Δυτικού Νείλου

Για τη μελέτη η οποία συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και δημοσιεύθηκε σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, η οποία έγινε στην Ελλάδα με θέμα τα επιδημιολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά βαρέως πασχόντων από κορωνοϊό καθώς και την επιβάρυνση του σακχαρώδη διαβήτη και της παχυσαρκίας στην έκβαση του νοσήματος, μας μιλά ο επίκουρος καθηγητής Παθολογίας-Διαβήτη στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο “Αττικόν” & αντιπρόεδρος Μελών ΔΕΠ Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Παναγιώτης Χαλβατσιώτης.

Κύριε καθηγητά ποιο ήταν το έναυσμα γι’ αυτή τη μελέτη;

Στις 7 Ιανουαρίου 2020 ανακοινώθηκε ότι ένας νέος ιός στον οποίο δόθηκε η ονομασία 2019-nCo και ο οποίος προκαλεί σοβαρή πνευμονική λοίμωξη εντοπίστηκε στην πόλη Wuhan της Κίνας. Ο ιός ανήκει στην οικογένεια των κορωνοϊών που είναι υπόλογοι για μια σειρά ζωονόσων. Ωστόσο, ο συγκεκριμένος, ξεπέρασε το βιολογικό φράγμα και μετεφέρθη στον άνθρωπο με πιθανούς ενδιάμεσους ξενιστές  την νυχτερίδα και τον παγκολίνο. Τα πρώτα στοιχεία από τις Κινεζικές Υγειονομικές Αρχές περιέγραφαν μια νέα πνευμονική λοίμωξη που παρουσίαζε αυξημένη θνητότητα και νοσηρότητα σε μεγαλύτερης ηλικίας άτομα και σε εκείνους που έπασχαν από χρόνια υποκείμενα νοσήματα. Όταν ο ιός έφτασε στην Ευρώπη και στην Αμερική τα πρώιμα στοιχεία έδειξαν ότι η νόσος στο δυτικό ημισφαίριο παρουσίαζε υψηλότερη επίπτωση και βαρύτερη εξέλιξη σε παχύσαρκα και διαβητικά άτομα. Στην Ελλάδα τα μόνα διαθέσιμα στοιχεία μας προέρχονταν από τις ανακοινώσεις του ΕΟΔΥ και δεν μπορούσαν να καλύψουν πολλά από τα κλινικά ερωτήματα τόσο της δικής μας επιστημονικής κοινότητας όσο και στο εξωτερικό. Υπήρχε μια αναγκαιότητα να γνωρίσουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των νοσούντων στην Ελλάδα όπου η νόσος δεν επιβάρυνε τον πληθυσμό στον ίδιο βαθμό όπως για παράδειγμα στην Ιταλία ή και σε άλλες χώρες.

Σχεδιάσαμε λοιπόν μια μελέτη που είχε σαν σκοπό την καταγραφή των επιδημιολογικών στοιχείων και της κλινικής εικόνας ασθενών με βαριά πνευμονία από κορωνοϊό που απαιτήθηκε να νοσηλευτούν σε μονάδες εντατικής θεραπείας. Καταγράφηκε η ηλικία, το φύλο, ο σωματότυπος, τα υποκείμενα νοσήματα, η παρουσία παχυσαρκίας, η βαρύτητα της αναπνευστικής τους ανεπάρκειας, τα συμπτώματα και η διάρκεια τους πριν την εισαγωγή, τα ευρήματα από τις αιματολογικές, βιοχημικές και ακτινολογικές τους εξετάσεις και βέβαια έγιναν στατιστικές αναλύσεις αξιολογώντας συσχετίσεις όλων των προαναφερθέντων με την τελική έκβαση της νόσησης.

Να σημειώσω δε, ότι για τη διενέργεια της μελέτης η επιστημονική ομάδα δεν έλαβε καμία επιδότηση η δωρεά, ή επιχορήγηση.

Πρόκειται για μελέτη στην οποία συνέβαλαν 8 νοσοκομεία της χώρας 4 Ιατρικές Σχολές. Συγκεκριμένα, συμμετείχαν παρέχοντας ανώνυμα στοιχεία από τους ιατρικούς φακέλους 90 ασθενών τους οι Εντατικές Μονάδες των Νοσοκομείων ΑΧΕΠΑ, Γ. Παπανικολάου και Άγ. Δημήτριος Θεσσαλονίκης , των Νοσοκομείων Λάρισας, Ρίου-Πάτρας, της Ελευσίνας, του Ευαγγελισμού και του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αττικόν που ανέλαβε και τον συντονιστικό ρόλο. Στη μελέτη διερευνήθηκαν τα στοιχεία 90  ασθενών και αν σκεφτεί κανείς ότι μέχρι και σήμερα ο συνολικός αριθμός των ασθενών που νοσηλεύτηκαν σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας δεν έχουν ακόμη ξεπεράσει τους 190, τα αποτελέσματα της μελέτης μπορεί να θεωρηθούν απολύτως αντιπροσωπευτικά για τον Ελλαδικό χώρο γιατί και ο αριθμός τους ήταν στατιστικά επαρκής αλλά είχε και την απαραίτητη γεωγραφική κατανομή.

Τι έδειξε αυτή η μελέτη που είναι τόσο σημαντικό ώστε να δημοσιευθεί σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό;

Από τα αποτελέσματα της μελέτης φάνηκε ότι ο βαρέως πάσχων από κορωνοϊό στην Ελλάδα με απόλυτη υπεροχή στους άνδρες σε ποσοστό 85%, έχει μια ενδιάμεση ηλικία 65-66 ετών με τον μεγαλύτερο να ευρίσκεται στην ηλικία των 86 ετών και τον νεότερο στα 42 έτη. Οι μεγαλύτεροι των 65 ετών αποτελούσαν το 50% των πασχόντων, ενώ οι νεότεροι των 55 ετών το 23,3% οι οποίοι όμως ήταν και οι πλέον υπέρβαροι.

Τα εργαστηριακά τους ευρήματα ήταν τα ίδια που έχουν καταγραφεί διεθνώς χωρίς ηλικιακές διαφοροποιήσεις. Ενώ, στις μεγαλύτερες ηλικίες που είχαν και τα περισσότερα υποκείμενα νοσήματα είχαμε βαρύτερη κλινική εικόνα στην αναπνευστική τους λειτουργία κατά την εισαγωγή, τουναντίον παρουσίαζαν βελτίωση κατά την νοσηλεία τους σε σύγκριση με την επιδείνωση που εμφάνιζαν οι νεότεροι. Η στατιστική επεξεργασία ανέδειξε ότι η ταυτόχρονη παρουσία πολλών προϋπαρχόντων χρόνιων νοσημάτων επιβάρυνε την έκβαση, τα καρδιαγγειακά όμως που τόσο έχουν ενοχοποιηθεί αλλά και η μεγάλη ηλικία, χωρίς άλλα σοβαρά νοσήματα, δεν αποτελούσαν αιτία θανάτου.

Η παχυσαρκία όμως και ο διαβήτης ήταν αιτίες θανάτου ακόμα και στις νεότερες ηλικίες χωρίς την παρουσία άλλου χρόνιου νοσήματος. Η μέση ηλικία εκείνων που επιβίωσαν χωρίς παχυσαρκία ήταν σημαντικά υψηλότερη από τους παχύσαρκους που τελικά νίκησαν τον θάνατο. Επίσης, από τους ασθενείς που επιβίωσαν κατά τη μελέτη κανένας δεν είχε διαβήτη, ενώ από εκείνους που τελικά δεν τα κατάφεραν είχε 1 στους 3.

Τέλος, ο διαβήτης αποτελούσε σταθερό εύρημα ως ανεξάρτητη αιτία θανάτου σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Τα αποτελέσματα της μελέτης μας μπορεί να αποδέχονται κάποιους περιορισμούς γιατί δεν είχαμε χιλιάδες συμμετέχοντες όπως σε άλλες χώρες, όπως επίσης και γιατί έγινε ένας αναδρομικός έλεγχος των στοιχείων ενώ, δεν γνωρίζουμε και την τελική έκβαση της υγείας των ασθενών που δεν είχαν καταλήξει αλλά νοσηλεύονταν ακόμη όταν “κλείδωσε” η συλλογή των στοιχείων των ασθενών την 13η Απριλίου 2020. Εν τούτοις όμως είναι ενδεικτικά, έχουν αναλυθεί σε βάθος στατιστικά και αποτελούν τα μόνα που έχουν μέχρι και σήμερα δημοσιευτεί σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό και συγκεκριμένα στο Diabetes Research and Clinical Practice που είναι το επίσημο όργανο της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Διαβήτη (International Diabetes Federation) και συμμετέχουν από τη χώρα μας η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία, η Συνομοσπονδία Διαβητικών ασθενών και το Υπουργείο Υγείας.

Σε τι κατάσταση είμαστε στην Ελλάδα αναφορικά με το Διαβήτη και την Παχυσαρκία;

Η Ελλάδα έχει πάνω από ένα εκατομμύριο διαβητικούς, ενώ, τα ποσοστά παχυσαρκίας των ενηλίκων είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Επίσης,  κατέχουμε και τα πρωτεία στην παιδική παχυσαρκία. Τα στοιχεία αυτά δεν πρέπει να μας οδηγούν μόνο σε ζοφερές σκέψεις αλλά σε μια αδήριτη ανάγκη να καταπολεμήσουμε τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και με προγράμματα πρόληψης από την Πολιτεία την παχυσαρκία και το διαβήτη που δεν αποτελούν πλέον κρυφούς κινδύνους της υγείας μας μόνο σε μια μακροπρόθεσμη θεώρηση αλλά δυστυχώς και για το άμεσο μέλλον μας.

Πολλοί συνδέουν την παρουσία του κορωνοϊού με την υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Ισχύει κάτι τέτοιο κατά τη γνώμη σας;

Η φύση κατά τη γνώμη μου φαίνεται ότι εκδικείται και η κλιματική αλλαγή θεωρείται  υπόλογη για την αναζωπύρωση παλαιών και ξεχασμένων νοσημάτων που μεταδίδονται με το τσίμπημα κουνουπιών, όπως είναι η ελονοσία αλλά και ο πυρετός του Δυτικού Νείλου. Η άνοδος της θερμοκρασίας, τα λύματα και η επιβάρυνση του περιβάλλοντος από σύγχρονα βιομηχανικά σκουπίδια αποτελούν τα κύρια αίτια που επιτρέπουν στις κοινότητες των κουνουπιών να εξαπλωθούν να αυξήσουν τους μήνες της δραστηριότητάς τους και να μεταφέρουν στον άνθρωπο νοσήματα που μεταφέρονται από την Αφρική στην Ελλάδα με τα αποδημητικά πτηνά.

Με αφορμή τα πρώτα κρούσματα ιού του Δυτικού Νείλου στην Ελλάδα θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε τι πρέπει να προσέχουμε; Επίσης κύριε καθηγητά, μπορεί με κάποιο τρόπο να συνδέεται ο ιός αυτός με τον κορωνοϊό; Υπάρχει περίπτωση τα κουνούπια να μεταφέρουν και το κορωνοϊό;

Ο ιός του Δυτικού Νείλου που μας έρχεται από περιοχές της Κένυα προκαλεί μια ίωση με αμβλυχρά συμπτώματα όπως λίγο πυρετό, κακουχία, μυαλγίες, ναυτία και έμετο που συνήθως διαρκούν μια εβδομάδα. Υπάρχει και 1% των ασθενών που παρουσιάζει βαρύτερη εικόνα με συμπτώματα εγκεφαλίτιδας που υποδηλώνεται με αποπροσανατολισμό, σύγχυση, απώλεια αισθήσεων και εικόνα μηνιγγίτιδας. Δυστυχώς 1 στους 1000 δεν καταφέρνει να επιβιώσει και γι’ αυτό πρέπει να λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα όπως κάλυψη των εκτεθειμένων σημείων του σώματος, χρήση εντομοαπωθητικών, επιτήρηση των στάσιμων νερών, καθαρισμός λυμάτων κ.λπ.

Όμως, έντονη δερματική αντίδραση στο τσίμπημα κουνουπιού δεν σημαίνει απαραίτητα και αυξημένο κίνδυνο για λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου και επειδή τα συμπτώματα του μοιάζουν με εκείνα του κορωνοϊού που θα πρέπει να θυμόμαστε ότι μόνο ο κορωνοϊός έχει κύρια συμπτώματα από το αναπνευστικό όπως βήχας και δύσπνοια. Και επίσης, ο κορωνοϊός ΔΕΝ μεταδίδεται με τσίμπημα κουνουπιού.

*Demographic and Clinical Features of Critically Ill Patients with COVID-19 in Greece: The Burden of Diabetes and Obesity.