Καλοκαιρινές διακοπές και Διαβήτης. Συστάσεις και οδηγίες προς τους Διαβητικούς από τον επίκουρο Καθ. Παθολογίας και Ειδικό Διαβητολόγο Π. Χαλβατσιώτη

Οι πιεστικές συστάσεις του θεράποντα ιατρού για υιοθέτηση των σωστών υγιεινοδιαιτητικών συνηθειών γεμίζει συχνά με αγωνία το άτομο με διαβήτη. Εντούτοις η θερινή περίοδος αποτελεί για τον διαβητικό μια χρυσή ευκαιρία για την επίτευξη των στόχων του γιατί οι συνθήκες προδιαθέτουν ευεργετικά και ευοδώνουν σε σημαντικό βαθμό τις προσπάθειες.

Η παρουσία σακχαρώδη διαβήτη κατά τον σχεδιασμό των διακοπών απαιτεί μια  επιπλέον φροντίδα που όπως είναι φυσικό θα σχετίζεται με το είδος του ταξιδιού, την διάρκεια και τον προορισμό που έχει επιλεγεί. Συνήθως οι προβληματισμοί εστιάζονται στην αντιμετώπιση καταστάσεων που αφορούν την διατροφή, την αύξηση ή μείωση της φυσικής δραστηριότητας και μερικές φορές τα πολύωρα αεροπορικά ταξίδια, ιδιαίτερα μάλιστα όταν ο προορισμός έχει μεγάλες διαφορές ώρας από τον τόπο της μόνιμης κατοικίας.

Πριν το ταξίδι πρέπει να υπάρχει καλός μεταβολικός έλεγχος και να συζητήσετε με τον γιατρό σας για το ενδεχόμενο ειδικών εμβολιασμών και την ανάγκη λήψης πρόσθετων μέτρων που σχετίζονται με τον χώρο προορισμού ή τις εκεί περιβαλλοντικές συνθήκες. Επίσης σε περίπτωση ταξιδιού στο εξωτερικό ζητείστε από τον θεράποντα γιατρό σας μια βεβαίωση γραμμένη σε μια ευρέως ομιλούμενη γλώσσα όπως για παράδειγμα στην Αγγλική, ότι είστε διαβητικός. Στη βεβαίωση αυτή θα αναφέρονται λεπτομερώς και τα φάρμακά σας με την φαρμακευτική τους ονομασία γιατί η εμπορική τους μπορεί να διαφέρει στον τόπο του προορισμού σας. Θα πρέπει να έχετε τα θεραπευτικά σας σκευάσματα όπως και τις συσκευές αυτομετρήσεως του σακχάρου μαζί με τις απαραίτητες ταινίες ή τις συσκευές χορηγήσεως ινσουλίνης αν χρησιμοποιείτε, πάντα στις χειραποσκευές σας γιατί έχει συμβεί η βαλίτσες μας συχνά να ταξιδεύουν σε άλλους προορισμούς εκ λάθους και να μας παραδοθούν αν βρεθούν μέρες αργότερα. Συνιστάται να έχετε μαζί σας την θεραπευτική σας αγωγή και μάλιστα στη διπλάσια ποσότητα από εκείνη που θα χρειαστείτε κατά το ταξίδι σας.

Σε περίπτωση αεροπορικού ταξιδιού όταν θα κλείσετε την πτήση σας ενημερώστε την Εταιρεία ότι είστε διαβητικοί και ζητείστε να φροντίσουν να σας προσφέρουν ειδικό διαιτολόγιο. Αν πετώντας θα διατρέξετε από μια ήπειρο σε άλλη οπότε και η ημέρας σας πλασματικά είτε θα μεγαλώσει ή θα μικρύνει τότε θα χρειαστεί ανάλογη αύξηση ή μείωση των θεραπευτικών δόσεων και αντίστοιχη προσαρμογή των γευμάτων σας.

Μετά την άφιξή σας σε περίπτωση που αυξηθεί ο βαθμός της φυσικής δραστηριότητάς με τη συμμετοχή σας σε πολύωρες περιπατητικές ξεναγήσεις, θα πρέπει για την πρόληψη ή αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας αφενός μεν να έχετε πάντα μαζί σας ένα μικρό γεύμα ενώ παράλληλα θα πρέπει να φροντίσετε να αυξήσετε τις προσλαμβανόμενες θερμίδες. Αποφύγετε τους μικροτραυματισμούς και την έντονη καταπόνηση ενώ θα πρέπει να λαμβάνετε μέτρα ως προς την χρήση νερού ή πάγου σε περιοχές που υπάρχει κίνδυνος επέλευσης «ταξιδιωτικής διάρροιας» που θα απορυθμίσει τάχιστα τον διαβήτη σας.

Δεν χωρά όμως αμφιβολία ότι το διαβητικό άτομο θα πρέπει να εφαρμόζει στη καθημερινή του ζωή προγράμματα άσκησης που μαζί με τη σωστή διατροφή βελτιώνουν τον βαθμό ευγλυκαιμίας, την αρτηριακή πίεση και τα λιπίδια. Είναι γνωστό ότι και οι 3 αυτές παθολογικές συνιστώσες απεργάζονται βλαπτικά της λειτουργικότητας των αγγείων και προκαλούν την αθηρωμάτωση που οδηγεί τελικά στην ανάπτυξη νοσημάτων με αυξημένο τον κίνδυνο νοσηρότητας και θνητότητας όπως το έμφραγμα και τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Η αισιόδοξη όμως σκέψη που θα πρέπει όμως να κυριαρχήσει  είναι, ότι το καλοκαίρι λόγω των διακοπών αλλά και των καλών κλιματολογικών συνθηκών αποτελεί την καλύτερη περίοδο για βελτίωση των επιδόσεων μας στην αυξημένη φυσική δραστηριότητα. Σκεφθείτε πόσες φορές το χειμώνα η βροχή ή το κρύο λειτούργησαν αποτρεπτικά στις επιθυμίες μας για άσκηση. Επειδή το καλοκαίρι είναι αυξημένη η θερμοκρασία συνιστώνται ως οι καλύτερες ώρες για άσκηση είναι το πρωί και το απόγευμα, ενώ υπάρχουν και οι θαλάσσιες αθλητικές δραστηριότητες που προσφέρουν ατελείωτη δροσιά. Τέλος η στενότερη επαφή με τη φύση είτε στο βουνό ή στις ακτές γεμίζει ενέργεια το σώμα και βελτιώνει την ψυχική διάθεση.

Οι διατροφικές συνθήκες τους καλοκαιρινούς μήνες χαρακτηρίζονται από μια σχετική μείωση των αναγκών στις ημερήσιες θερμιδικές ανάγκες, λόγω της υψηλότερης θερμοκρασίας του περιβάλλοντος ενώ τον χειμώνα απαιτείται η πρόσληψη περισσότερων θερμίδων για να επιβιώσουμε στο κρύο. Παράλληλα το καλοκαίρι αποφεύγουμε τα βαριά λιπαρά γεύματα που οδηγούν σε αυξημένη θερμογένεση, και λογικά σε μια τροφική δυσανεξία, μια που η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας που μας περιβάλλει είναι ήδη υψηλή. Επομένως οι κλιματολογικές συνθήκες συνεργάζονται δημιουργικά για να εμπλουτισθεί το διαιτολόγιο μας με τρόφιμα χαμηλά σε λιπαρά με υψηλή περιεκτικότητα σε νερό και φυτικές ίνες όπως τα λαχανικά και τα φρούτα που αποτελούν και τις θεμελιώδεις διαιτητικές συστάσεις για το διαιτολόγιο του διαβητικού. Σύμμαχος θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί ότι αποτελεί επίσης το καλοκαίρι, γιατί είναι η περίοδος του χρόνου με την αυξημένη προσφορά τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποικιλία φρούτων και λαχανικών σε πιο προσιτές τιμές. Παράλληλα κατόπιν των οδηγιών των θεραπόντων ιατρών μπορεί ίσως και να απαιτηθεί προσαρμογή προς τα κάτω της αντιδιαβητικής αγωγής, λόγω της αναμενόμενης μείωσης των προσλαμβανόμενων θερμίδων.

Προσοχή όμως απαιτείται από τις παγίδες που εμπεριέχονται, στα μακρά σε διάρκεια και «ύπουλα» σε θερμιδικό περιεχόμενο των προσφερόμενων εδεσμάτων, οικογενειακά ή φιλικά δείπνα – συνεστιάσεις κατά την διάρκεια των διακοπών. Ένα ακόμα πρόβλημα που μπορεί να δημιουργηθεί το καλοκαίρι είναι από την αυξημένη κατανάλωση χυμών ή αναψυκτικών με υψηλό θερμιδικό δείκτη λόγω της ζέστης. Για το λόγο αυτό συνιστάται είτε η βρώση των φρούτων αντί των χυμών και η κατανάλωση αναψυκτικών χωρίς ζάχαρη, παγωμένο τσάι και δροσερό νερό για την πρόληψη της αφυδάτωσης. Μια ακόμα παγίδα αποτελούν όλα τα φανταχτερά σε χρώματα και γεύσεις καλοκαιρινά coctails γιατί αποτελούν πηγές αυξημένης πρόσληψης θερμίδων.

Τα γαστρεντερικά σύνδρομα που σχετίζονται με βρώση αλλοιωμένων τροφίμων είναι πολύ πιο συχνά τους θερινούς μήνες. Τα  επεισόδια εμέτων και διαρροιών οδηγούν συχνά σε αφυδάτωση και σε νοσηρές καταστάσεις στα διαβητικά άτομα που ξεκινούν από μία απορρύθμιση του διαβητικού συνδρόμου και φθάνουν ως κα την ανάπτυξη κώματος.  Σε ηλικιωμένα άτομα με τύπου 2 διαβήτη η αυξημένη εφίδρωση το καλοκαίρι μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη υπερωσμωτικού κώματος λόγω της παράλληλης συχνά λήψης διουρητικών σκευασμάτων για καρδιαγγειακά νοσήματα, μιας πιθανής έκπτωσης νοητικών λειτουργιών αλλά και της αυτόνομης διαβητικής νευροπάθειας. Για τους λόγους αυτούς απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή από τα άτομα που έχουν την φροντίδα τους να τους χορηγούν επαρκείς ποσότητες υγρών και ίσως λίγου αλατιού στο φαγητό τους.  

Τα παγωτά θα πρέπει να είναι τα χαρακτηριζόμενα 0% συν 0% ή προτιμότερο σορμπέ φρούτων χωρίς ζάχαρη. Θα πρέπει να περιοριστεί η πρόσληψη αλκοολούχων ποτών που εκτός από πρόσληψη περισσοτέρων θερμίδων μπορεί να επιτείνει το φαινόμενο της αφυδάτωση που συχνά αναπτύσσεται το καλοκαίρι λόγω των αυξημένης εφίδρωσης.

Το καλοκαίρι όμως έχει ήδη φτάσει και αν ακόμη δεν έχετε ονειρευτεί τις φετινές σας διακοπές μάλλον έχει έλθει ο καιρός να τις σχεδιάσετε, φροντίστε όμως να έχετε καταγράψει στον «σκληρό δίσκο» της μνήμης σας όλες τις προαναφερθείσες συστάσεις για ένα καλοκαίρι με δυνατές συγκινήσεις και πολλή υγεία.

Παναγιώτης Γ Χαλβατσιώτης

Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας- Διαβήτη

Β΄Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική & Διαβητολογικό Κέντρο

Πανεπιστημίου Αθηνών

Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν»